Προγράμματα πρόληψης στη σχολική κοινότητα

Γιατί είναι σημαντική η πρόληψη στο σχολείο;

Το σχολείο μετά την οικογένεια αποτελεί έναν σημαντικό χώρο διαπαιδαγώγησης των παιδιών, μέσα στον οποίο διαμορφώνουν τις προσωπικές και κοινωνικές τους δεξιότητες. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών αποδεικνύεται πολύ σημαντικός ως προς τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και την υποστήριξη των παιδιών σε στάσεις και συμπεριφορές που προάγουν και προστατεύουν τη σωματική και την ψυχική τους υγεία. . Οι εκπαιδευτικοί, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε πολλά επίπεδα, συμβάλλουν μέσα από το έργο τους, επηρεάζοντας τις ζωές των παιδιών και εφήβων και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση μια υγιούς στάσης ζωής. Επομένως,  ο «δάσκαλος» μετά το γονιό λειτουργεί ως πρότυπο μέσα από τη δική του στάση και συμπεριφορά.

H σχολική κοινότητα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πλαίσια υλοποίησης των παρεμβάσεων πρόληψης, καθώς δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης σε έναν μεγάλο αριθμό νέων, ενώ παράλληλα αποτελεί ένα παιδαγωγικό και οργανωμένο πλαίσιο που διευκολύνει τέτοιου είδους παρεμβάσεις.

Σύγχρονες μελέτες και έρευνες αποδεικνύουν τη συμβολή των σχολικών προγραμμάτων  πρόληψης στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών και στην ενίσχυση της ψυχική τους υγείας. Επιβεβαιώνουν ότι η συστηματική εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης στα σχολεία, τα οποία στοχεύουν στην εκπαίδευση των μαθητών σε δεξιότητες ζωής με παράλληλη ενίσχυση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, συμβάλουν σημαντικά στη διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών που προάγουν τη σωματική και ψυχική υγεία.

Η πρόληψη στη σχολική κοινότητα, όπως προκύπτει από μελέτες πρέπει να επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των επιβαρυντικών παραγόντων ως προς τη χρήση ουσιών και την ενίσχυση των προστατευτικών αντίστοιχα παραγόντων με σκοπό: την ανάπτυξη δεξιοτήτων αντίστασης στην πίεση των συνομηλίκων, την αλλαγή κανονιστικών πεποιθήσεων σχετικά με την επικράτηση της χρήσης ουσιών από συνομηλίκους και την ενίσχυση προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων (Botvin & Griffin 2007).

Για να είναι αποτελεσματική μια παρέμβαση πρόληψης στην σχολική κοινότητα θα πρέπει:

  • Να βασίζεται σε ένα θεωρητικό πλαίσιο και να εστιάζει στην αντιμετώπιση των παραγόντων που κάνουν ευάλωτο το άτομο και στην ενίσχυση των παραγόντων που το προστατεύουν
  • Να αξιοποιεί μεθόδους αλληλεπίδρασης (σε αντίθεση με την υλοποίηση διαλέξεων και ομιλιών) προκειμένου να ενισχύεται η συμμετοχή και να προωθείται η ανάπτυξη δεξιοτήτων των μαθητών
  • Να συμβάλει στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, σε συνδυασμό με την παροχή ενημέρωσης η οποία πρέπει να είναι ακριβής, επιστημονικά τεκμηριωμένη, ισορροπημένη και συναφής με την κοινωνική πραγματικότητα των νέων
  • Να έχει σαφώς καθορισμένο περιεχόμενο το οποίο βασίζεται σε συγκεκριμένα εκπαιδευτικά υλικά
  • Να εφαρμόζονται τα εκπαιδευτικά υλικά και τα προγράμματα πρόληψης από κατάλληλα εκπαιδευμένους εκπαιδευτικούς

 

Σε ότι αφορά το περιεχόμενο και τη θεματολογία ανά εκπαιδευτική βαθμίδα, αποτελεσματικές παρεμβάσεις πρόληψης (NIDA 2003) σε μαθητές αποτελούν αυτές που επικεντρώνονται:

  • στα παιδιά προσχολικής & νηπιακής ηλικίας στην αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου όπως η επιθετική συμπεριφορά, το χαμηλό επίπεδο κοινωνικών δεξιοτήτων και οι δυσκολίες στο σχολικό περιβάλλον
  • στα παιδιά σχολικής ηλικίας (6-12 ετών) στην ενίσχυση της σχολικής επίδοσης και την κοινωνικο-συναισθηματική εκπαίδευση προκειμένου να αντιμετωπιστούν παράγοντες κινδύνου όπως η πρόωρη επιθετικότητα, η σχολική αποτυχία και η σχολική διαρροή.
  • στα παιδιά εφηβικής ηλικίας (12-15 ετών) στην ενίσχυση της σχολικής επίδοσης και των σχετικών συνηθειών (μελέτη), καθώς και την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων όπως διεκδικητικότητα, δεξιότητες αντίστασης σε πίεση συνομηλίκων, ενώ σημαντικές θεωρούνται η διαμόρφωση αντιλήψεων και στάσεων σχετικά με τη χρήση ουσιών και η ενίσχυση προσωπικών δεσμεύσεων και κινήτρων για την αποχή από τη χρήση ουσιών.

Συνεργασία Υπουργείου Παιδείας και Κέντρων Πρόληψης –ΟΚΑΝΑ

 

Για τους παραπάνω λόγους υπάρχει θεσμοθετημένη συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Παιδείας και των Κέντρων Πρόληψης του ΟΚΑΝΑ σε όλη την Ελλάδα. Ενδεικτικά επισημαίνονται τα ακόλουθα:

 

  • Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ των Κέντρων Πρόληψης του Ο.ΚΑ.ΝΑ. και του Υπουργείου Παιδείας (αρ. απόφασης162071/Γ7 22-12-2010)
  • Με υπουργική απόφαση ΦΕΚ Β/434/17.3.2011, αρ. απόφ. 24146/Γ7 καθορίζεται το πλαίσιο συνεργασίας του Υπουργείου Παιδείας με τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας σε θέματα πρόληψης των εξαρτήσεων και προαγωγής της ψυχικής υγείας
  • Μνημόνιο συνεργασίας Υπουργείου Παιδείας και ΟΚΑΝΑ για την ανάπτυξη πρωτοβουλιών και δράσεων με στόχο την πρόληψη και αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας 8-3-2016
  • Έγκριση εκπαιδευτικού υλικού του ΟΚΑΝΑ από το ΙΕΠ αρ.51/25-10-2018 για εφαρμογή από τα Κέντρα Πρόληψης καθώς και επιμέρους εγκρίσεις προγραμμάτων που έχουν σχεδιαστεί από κάθε Κέντρο Πρόληψης, όπως έγκριση εκπαιδευτικού υλικού «Εγώ & Εσύ Δυναμώνουμε Μαζί!» του Κέντρου Πρόληψης Αχαΐας από το ΙΕΠ (αρ. πρωτ.219604/2018 έγγραφο του ΥΠ.Π.Ε.Θ)